Giáo án Cảm xúc mùa thu

Bài soạn: Đọc văn

Cảm xúc mùa thu

     Đỗ Phủ

        Tiết thứ 58 theo PPCT Nâng cao

Người soạn: Phạm Trung Kiên

A. Mục tiêu cần đạt

- Về kiến thức: Cảm nhận được lòng yêu nước, tình cảm quê hương sâu nặng của Đỗ Phủ trước cảnh một chiều thu buồn nơi đất khách.

                         Thấy được tính chất đặc biệt hàm súc của bài thơ qua việc khai thác các tầng ý nghĩa của các từ ngữ, câu, hình ảnh tiêu biểu trong việc thể hiện tình cảm nói trên.

- Về kĩ năng: Đọc – Hiểu văn bản thơ, củng cố những kiến thức đã học về hình thức và đặc điểm nghệ thuật của thơ Đường.

- Về thái độ: Yêu thiên nhiên mùa thu, đồng cảm trân trọng với nỗi niềm nhà

thơ Đỗ Phủ.

B. Chuẩn bị

- Giáo viên: Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án.

- Học sinh: Đọc kĩ văn bản và soạn bài ở nhà.

                   Sưu tầm những câu thơ, bài thơ hay về mùa thu.

C. Phương pháp tiến hành

1. Đọc diễn cảm

2. Phát vấn

3. Thảo luận

D. Tiến trình dạy học

D1. Ổn định tổ chức lớp, kiểm tra sĩ số, kiểm tra đồng phục.

D2. Kiểm tra bài cũ.

Hình thức: vấn đáp

Câu hỏi: Cho đoạn thơ:

….”Buồn trông cửa bể chiều hôm,

Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa

Buồn trông ngọn nước mới sa

Hoa trôi man mác biết là về đâu?”….

Cho biết đoạn thơ nằm trong tác  phẩm nào, của ai? Bút pháp nghệ thuật chính được sử dụng?

Yêu cầu: học sinh trả lời được tên tác phẩm có đoạn thơ: Truyện Kiều, tác giả Nguyễn Du, bút pháp nghệ thuật chính: Tả cảnh ngụ tình.

D3. Bài mới

* Vào bài: Nguyễn Du đã học bút pháp tả cảnh ngụ tình từ thơ đường, đặc biệt là từ Đỗ Phủ. Chính Nguyễn Du đã tôn vinh Đỗ Phủ là: “ Bậc thầy muôn đời của văn chương muôn đời”. Có thể nói bút pháp tả cảnh ngụ tình được sử dụng rộng rãi trong thơ xưa, song mỗi nhà thơ có cách thể hiện riêng, nỗi niềm tâm trạng riêng. Hôm nay, chúng ta sẽ đi tìm hiểu tâm trạng Đỗ Phủ qua bài thơ về mùa thu nổi tiếng của ông, bài: Cảm xúc mùa thu.

Hoạt động của giáo viên và học sinh

Nội dung cần đạt

- Hoạt động 1: Tìm hiểu chung - Gv kiểm tra việc tìm hiểu tiểu dẫn ở nhà của học sinh qua bài tập điền từ. - Gv chiếu bài tập, Hs làm bài. - Bài thơ sáng tác năm 766, đặt trong hoàn cảnh cuộc đời cũng như thời đại, có ý nghĩa gì? - Gv nhấn mạnh cảm hứng sáng tác: - Hoạt động 2: Tìm hiểu tác phẩm - Hs đọc diễn cảm, Gv nhận xét và định hướng cách đọc. - Gv hỏi thể loại thơ, rút ra bố cục hợp lí. - Đọc 4 dòng thơ đầu. - Mùa thu được khắc họa qua những hình ảnh nào ở hai dòng thơ đầu? So sánh với bản dịch nghĩa? - Cảm nhận của em về cảnh thu? - Tác giả cảm nhận qua giác quan nào? - Những cảm nhận về thiên nhiên qua các giác quan cũng hé mở tâm trạng nỗi lòng của nhà thơ như thế nào? - Bức tranh mùa thu  nào được miêu tả ở hai câu tiếp? So sánh vơi bản dịch nghĩa? - Hình ảnh thiên nhiên đó gợi lên một không gian như thế nào? Tâm trạng nhà thơ? - Nhận xét những vận động của thiên nhiên? - Vận động thiên nhiên ngầm ẩn phản ánh hiện thực xã hội gì? ẩn chứa tâm trạng gì của nhà thơ? - Cảnh thu ở bốn dòng thơ đầu có nét gì nổi bật?  Bước đầu, ta biết gì về tâm trạng nhà thơ? - Em hãy đặt tiêu đề cho bốn dòng thơ đầu? - Đọc bốn dòng thơ cuối? - Tìm nghệ thuật đối ở hai câu 5 và 6? - Những số từ ở hai câu thơ có tác dụng gì? - Dòng thơ thứ 5 gợi nên những cách hiểu nào? Học sinh trả lời: + Cúc đã nở hoa hai lần và hai lần làm chảy dòng lệ cũ. + Nhìn cúc nỏ mà tưởng cúc nhỏ lệ. - Dù hiều như thế nào thi dòng thơ đều thể hiện tâm trạng gì? - Vì sao nhà thơ lại đau buồn như thế? -> Khóc cho thân phận nghèo đói, phiêu bạt của mình. - Hình ảnh “ con thuyền” và “ vườn cũ” mang ý nghĩa biểu tượng về điều gì? - Dòng thơ thể hiện khác vọng gì của nhà thơ? - Gv nhấn mạnh: thơ Đỗ Phủ phản ánh lịch sử sâu sắc qua tâm trạng con người. - Ở hai dòng thơ cuối xuất hiện âm thanh nào? - Gv diễn giảng: đây là âm thanh không hoàn toàn khách quan, mà âm thanh chứa đựng tâm trạng con người. - Âm thanh đó gợi lên cảm xúc gì trong hoàn cảnh của nhà thơ? - Gv bình: bài thơ kết thúc bằng âm thanh, gợi nên nhiều vạng vọng. Âm thanh mở ra một khúc nhạc buồn về nỗi lòng nhà thơ. “Đùng là ngôn tận ý bất tận.” - Khái quát tâm trạng nhà thơ trong bốn dòng thơ cuối? - Bài thơ thể hiện điều gì về cảnh thu và tình thu? - Nét đặc sắc nghệ thuật của bài thơ?

I. TÌM HIỂU CHUNG 1. Tác giả ( 712 – 770) Đỗ Phủ ( 712 – 770) là nhà thơ hiện thực lớn nhất Trung Quốc. Thời đại Đỗ Phủ sống gắn liền với cuộc binh biến của An – Sử ( 755 – 763) – là nguồn thơ bất tận của ông. 10 năm cuối đời Đỗ Phủ và gia đình lưu lạc và nhà thơ qua đời trong đói rét và bệnh tật trên một chiếc thuyền để lại khoảng 1500 bài thơ. Thơ Đỗ Phủ được mệnh danh là “ Thi sử”. Bài Thu hứng trong SGK là bìa thơ số một trong chùm tám bài thơ, được sáng tác năm 766. 2. Tác phẩm * Hoàn cảnh sáng tác: 766 – 4 năm trước khi nhà thơ qua đời, 3 năm sau khi loạn An – Sử. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN 1. Đọc, chú thích 2. Bố cục - Bốn dòng thơ đầu - Bốn dòng thơ cuối  3. Phân tích văn bản 3.1 Bốn dòng thơ đầu - Hình ảnh: + hạt móc sa  - làm tiêu điều. + rừng phong + ngàn non:      hiu hắt - Cảnh thu: lạnh lẽo, tiêu điều, hùng vĩ, hiu hắt. - Giác quan: xúc giác, thị giác. - Gợi tâm trạng: cô đơn, mặc cảm thân phận  tha hương. - Hình ảnh: + lòng sông   -    sóng rợn + mặt đất       -    mây đùn  - Không gian: rộng lớn, bao trùm. - > Nổi bật tâm trạng cô đơn. - Vận động: trái chiều, dữ dội, bất thường. -> Thời đại bạo lực, loạn lạc. -> Tâm trạng: bất an. - Cảnh thu: lạnh lẽo, xơ xác, tiêu điều, hùng vĩ. – cảnh thu đặc trưng vùng núi cao Trung Quốc. - Tâm trạng kín đáo: cô đơn, mặc cảm tha hương, bất an. - Tiêu đề: bức tranh mùa thu. 3.1 Bốn dòng thơ cuối - Nghệ thuật đối: + Khóm cúc  – tuôn thêm – dòng lệ cũ + Con thuyền – buộc chặc – mối tình nhà                                              ( vườn cũ) - Số từ: nhấn mạnh thời gian thay đổi, không gian ngưng đọng, tâm trạng không thay đổi. - Dòng thơ thứ 5: tâm trạng đau buồn trong thời gian dài. - Biểu tượng: + con thuyền: ước mong trở về quê cũ. + vườn cũ: quê hương với cuộc sống yên bình ngày nào. è Khát vọng: trở về quê, sống cuộc sống hòa bình. è  Kín đáo thể hiện lòng yêu nước. è Thơ Đỗ Phủ là “ thi sử”. - Âm thanh: + tiếng dao kéo + tiếng chay đập vải. - Cảm xúc: ngậm ngùi, thương xót cho hoàn cảnh bản thân mình. - Tâm trạng: đau buồn, thương xót cho bản thân. III. TỔNG KẾT 1. Nội dung - Cảnh thu: lạnh lẽo,tiêu điều, hoang vu, hùng vĩ. - Thân phận tha hương, xót xa cho bản thân. - Khát khao trở về quê, lòng yêu nước kín đáo. 1. Nghệ thuật - Nghệ thuật đối. - Ngôn từ hàm súc. IV. LUYỆN TẬP - Làm bài tập 3 trong SGK phần hướng dẫn đọc bài. - làm bài tập nâng cao. - Qua bài thơ em hiểu gì về tâm hồn Đỗ Phủ. * Dặn dò Soạn bài Tì bà hành

E. RÚT KINH NGHIỆM

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………